Een van de
trends in het Hoger Onderwijs is verdere flexibilisering en
personalisering. De subsidieregeling Flexibel Hoger Onderwijsvoor volwassenen is hier o.a. een aanjager voor. In dit kader starten komend
studiejaar bij een flink aantal HBO-instellingen pilots. Het onderwijs in deze pilots
moet meer tegemoet komen aan de individuele leervraag van volwassen studenten
in het deeltijdonderwijs. Het is tevens een proeftuin om te onderzoeken wat
hiervan de mogelijkheden zijn voor het reguliere onderwijs in de toekomst.
Individualisering samenleving
Niet alleen
in het Hoger Onderwijs is deze trend zichtbaar. De afgelopen week stelde staatssecretaris
van Onderwijs Sander Dekker dat leerlingen in het middelbaar onderwijs het
recht moeten krijgen vakken op een hoger niveau te volgen. In de Volkskrant te
lezen onder de kop “School moet maatwerk bieden”.
De individualisering van de samenleving zie ik zo terug in de
personalisering van onderwijsleertrajecten. Het oordeel of dit goed is voor
leerlingen en onderwijskundig verstandig, laat ik graag aan anderen over. Denk echter
ook goed na over de onderwijslogistieke effecten. In een vorig blog Maak het concreet of droom verder heb ik
hier al over geschreven.
Stip op de horizon
Vertegenwoordigers
van onderwijsinstellingen hebben bij SURF aangegeven dat zij behoefte hebben
aan een stip op de horizon t.a.v. onderwijslogistiek en dan met name
betreffende de toenemende flexibilisering. Hoe geven we deze flexibilisering en
personalisering niet alleen onderwijskundig maar ook onderwijslogistiek handen
en voeten? De SIG (Special Interest Group) Onderwijslogistiek en het programma
Efficiënte Bedrijfsprocessen besteden al geruime tijd aandacht aan dit
onderwerp en hebben deze uitdaging opgepakt.
Op moment
van schrijven hebben Sir Bakx (programmamanager Efficiënte Bedrijfsprocessen
bij SURF) en ik (projectleider onderwijslogistiek bij SURF) ruim 50
onderwijslogistieke stakeholders over dit onderwerp gesproken. Deze gesprekken
geven een mooi inkijkje in de stand van zaken op onderwijslogistiek gebied. Kader
bij deze gesprekken is het onderwijslogistiekmodel van de SIG. Op welke
terreinen zitten de grootste uitdagingen? Faciliteren de huidige processen en
ondersteunende systemen dit voldoende? Waar moet bij voorrang aan gewerkt
worden? En willen en kunnen we samenwerken in dit traject?
Twee richtingen
Het is een
zoektocht naar de goede antwoorden. Twee op het eerste gezicht tegengestelde bewegingen zijn wel al
zichtbaar. Hopelijk gaat dit ons helpen in die zoektocht naar de stip op de
horizon.
Naar meer flexibilisering
Een beweging
is richting meer flexibiliteit. Meer keuzemogelijkheden voor de student, soms
richting sterk geïndividualiseerde studietrajecten. Dit is vooral zichtbaar bij
HBO-instellingen die aan de vooravond staan van de pilots Flexibel Hoger
Onderwijs voor volwassenen. Er wordt een beweging gemaakt van aanbodgericht
naar meer vraaggestuurd. Onderwijsconcepten worden aangepast of nieuw bedacht,
gelukkig nog net niet met de insteek “the sky is the limit”. Meestal is er
genoeg realiteitsbesef dat nieuwe concepten niet in een paar maanden tijd ook
nog onderwijslogistiek gefaciliteerd kunnen worden.
Naar minder personalisering
De andere
beweging is tegengesteld hieraan, richting meer structuur en minder
gepersonaliseerd. Deze beweging is zichtbaar bij die onderwijsinstellingen die
al vele jaren flexibel en gepersonaliseerd onderwijs aanbieden. Naast efficiencyoverwegingen
is het bieden van meer structuur aan studenten een belangrijke overweging
hierbij. Het studentrendement wordt in de huidige flexibele en
gepersonaliseerde trajecten als te laag beoordeeld. Uit onderzoek blijkt dat
het ontbreken van voldoende structuur hier een van de oorzaken is.
Standaardisering en cultuur
Regelmatig
is ook te horen dat standaardisering nodig is om flexibilisering en
personalisering mogelijk te maken. Hier zie je twee werelden.
De
onderwijsondersteunende, facilitaire en ICT wereld die over het algemeen rechtlijnig en
rationeel denkend is. Een noodzaak in dit vak. Anders wordt het een rommeltje. Daarnaast
is er de wereld van de onderwijsteams waarin je meer creatieve en empathische
mensen vindt. Op heel andere, onderwijskundige, gronden worden daar keuzes gemaakt. Deze
werelden met twee verschillende culturen botsen regelmatig.
(Zie ook het
blog van Simon Bos, IT en de business ontbreekt een goede dirigent, waarin dit
kernachtig wordt beschreven.)
Over grenzen heenkijken
Beide
partijen hebben elkaar nodig, maar denken en handelen vanuit een geheel ander
perspectief. Het is vaak een uitdaging om deze werelden met elkaar in gesprek
te laten gaan en zich in elkaar te laten verplaatsen. Ze te laten denken in ketens over de eigen grenzen heen. Workshops met de puzzel van het onderwijslogistiek model helpen hier enorm bij.
Naar stip op horizon
Het zal zeker
nog een hele zoektocht worden naar de onderwijslogistieke stip op de horizon voor
flexibel en gepersonaliseerd onderwijs. Misschien ligt deze wel in het midden
van de twee werelden van zoeken naar meer vastigheid en structuur en die van
meer flexibilisering en personalisering.
De
mogelijkheden van nieuwe, ondersteunende systemen zullen hierbij een grote rol
spelen. De menselijke factor in dit geheel is echter waarschijnlijk de
doorslaggevende factor. Hebben alle betrokken partijen de visie en het lef om
gezamenlijk te werken aan het realiseren van die stip op de horizon. Vanuit de
SIG Onderwijslogistiek gaan we hier in ieder geval hard aan werken.
